انواع سازهای ایرانی و خارجی | آشنایی با تمام ساز های دنیا
انواع سازهای ایرانی و خارجی 🎶 | معرفی جامع سازهای دنیا
مقدمه
سازها قلب تپنده‌ی موسیقی‌اند؛ ابزاری برای بیان احساسات، روایت فرهنگ‌ها و خلق هنر. در طول تاریخ، انسان‌ها با مواد ساده‌ای مثل چوب، پوست، فلز و زه، سازهایی ساخته‌اند که هرکدام صدایی منحصربه‌فرد دارند.
در این مقاله در موسیقی وحدتی، با انواع سازهای ایرانی و خارجی آشنا می‌شویم. ابتدا سازها را بر اساس شیوه‌ی تولید صدا دسته‌بندی می‌کنیم، سپس هر دسته را در دو بخش ایرانی و جهانی (خارجی) بررسی می‌کنیم.
بیشتر بخوانید : انواع ساز های زهی با مثال
تقسیم‌بندی کلی سازها
بر اساس علم موسیقی‌شناسی (Organology)، سازها در چهار گروه اصلی قرار می‌گیرند:
سازهای زهی (String Instruments)
سازهای بادی (Wind Instruments)
سازهای کوبه‌ای (Percussion Instruments)
سازهای الکترونیک و مدرن (Electronic Instruments)
۱. سازهای زهی (String Instruments)
در سازهای زهی، صدا از ارتعاش سیم‌ها (زه‌ها) تولید می‌شود. این ارتعاش ممکن است با زخمه، آرشه یا ضربه ایجاد شود.
🎻 سازهای زهی ایرانی
۱. ساز تار
از مهم‌ترین سازهای موسیقی سنتی ایران
دارای ۶ سیم
با مضراب نواخته می‌شود
صدایی عمیق و احساسی دارد
۲. ساز سه‌تار
کوچکتر از تار
با ناخن نواخته می‌شود
مناسب موسیقی عرفانی
۳. ساز سنتور
ساز کوبه‌ای زهی با ۷۲ سیم
با دو مضراب چوبی نواخته می‌شود
صدایی زنگ‌دار و شفاف دارد
۴. ساز قانون
ساز مثلثی با ۷۲ سیم
با مضراب فلزی نواخته می‌شود
در موسیقی سنتی ایران و ترکیه کاربرد دارد
۵. ساز کمانچه
ساز آرشه‌ای سنتی
صدایی نافذ و احساسی دارد
در موسیقی ایرانی، کردی، آذری و خراسانی دیده می‌شود
۶. ساز عود (بربط)
بدنه‌ی گِرد و صدای گرم
در موسیقی ایرانی، عربی و ترکی مشترک است
🎸 سازهای زهی خارجی
۱. ساز ویولن (Violin)
از خانواده‌ی سازهای آرشه‌ای
صدایی درخشان و احساسی دارد
در ارکسترها و موسیقی کلاسیک نقش اصلی دارد
۲. ساز ویولنسل (Cello)
بزرگ‌تر از ویولن
صدایی بم و گرم دارد
۳. ساز گیتار (Guitar)
در انواع کلاسیک، آکوستیک و الکتریک
با انگشت یا پیک نواخته می‌شود
محبوب در سبک‌های پاپ، راک، فلامنکو
۴. ساز هارپ (چنگ)
یکی از قدیمی‌ترین سازهای زهی
صدای لطیف و فرشته‌گون دارد
۵. ساز پیانو (Piano)
ساز زهی کوبه‌ای
با فشار کلیدها، چکش‌ها به سیم ضربه می‌زنند
دامنه‌ی صدای گسترده دارد
۲. سازهای بادی (Wind Instruments)
در این دسته، صدا از دمیدن هوا درون ساز تولید می‌شود.
🎵 سازهای بادی ایرانی
۱. ساز نی
از کهن‌ترین سازهای ایرانی
با دمیدن در نی ایجاد صدا می‌کند
در موسیقی سنتی و عرفانی بسیار کاربرد دارد
۲. ساز سرنا
ساز بادی محلی با صدای بلند و پرانرژی
در مراسم‌های شادی و آیینی استفاده می‌شود
۳. ساز بالابان
از سازهای بادی آذربایجانی
صدایی نرم و احساسی دارد
۴. ساز دوزله (جفتی)
دو لوله‌ی موازی با صدای همزمان
در موسیقی خراسانی و کردی رایج است
🎺 سازهای بادی خارجی
۱. ساز فلوت (Flute)
صدای نرم و شفاف
در موسیقی کلاسیک، پاپ و فیلم استفاده می‌شود
۲. ساز کلارینت (Clarinet)
صدای گرم و وسیع
در موسیقی کلاسیک و جاز بسیار محبوب است
۳. ساز ساکسیفون (Saxophone)
ساز بادی برنجی با زبانه‌ی نی
در سبک جاز و بلوز کاربرد دارد
۴. ساز ترومپت (Trumpet)
ساز بادی فلزی با صدای قوی و درخشان
در ارکستر و موسیقی نظامی کاربرد دارد
۵. ساز ابوا (Oboe)
صدایی نافذ و احساسی دارد
در ارکستر سمفونیک استفاده می‌شود
۳. سازهای کوبه‌ای (Percussion Instruments)
این سازها با ضربه زدن، تکان دادن یا لرزش تولید صدا می‌کنند.
🥁 سازهای کوبه‌ای ایرانی
۱. ساز تنبک
مهم‌ترین ساز ریتمیک موسیقی ایرانی
بدنه‌ای از چوب و پوست دارد
۲. ساز دف
ساز دایره‌ای با حلقه‌های فلزی
صدایی پرطنین و روحانی دارد
۳. ساز نقاره
دو طبل کوچک با صداهای متفاوت
در موسیقی محلی کاربرد دارد
۴. ساز دایره
کوچکتر از دف
صدایی تیزتر دارد
🪘 سازهای کوبه‌ای خارجی
۱. ساز درام‌ست (Drum Set)
مجموعه‌ای از طبل‌ها و سنج‌ها
پایه‌ی ریتم در موسیقی پاپ و راک
۲. ساز تیمپانی (Timpani)
طبل بزرگ کوک‌پذیر
در موسیقی کلاسیک استفاده می‌شود
۳. ساز ماراکاس و شیکر
سازهای تکان‌دادنی از فرهنگ لاتین
برای ریتم‌های رقصی استفاده می‌شوند
۴. ساز کنگا و بونگو
طبل‌های آفریقایی
در موسیقی کارائیب و سالسا پرکاربردند
۴. سازهای الکترونیک و مدرن
در قرن بیستم، با پیشرفت تکنولوژی، سازهای جدیدی خلق شدند که با الکتریسیته یا نرم‌افزار صدا تولید می‌کنند.
🎹 ساز سینتی‌سایزر (Synthesizer)
تولید صداهای مصنوعی و متنوع
در سبک‌های الکترونیک و پاپ کاربرد دارد
🎧 درام ماشین (Drum Machine)
تولید الگوهای ریتمی با صدای دیجیتال
🎸 گیتار الکتریک
با پیکاپ‌های مغناطیسی صدا را تقویت می‌کند
ساز اصلی سبک‌های راک و متال
🎹 کیبورد دیجیتال
ترکیبی از پیانو و سینتی‌سایزر
قابلیت انتخاب صداهای مختلف
مقایسه سازهای ایرانی و خارجی
| ویژگی | سازهای ایرانی | سازهای خارجی |
|---|---|---|
| سبک موسیقی | سنتی، محلی، عرفانی | کلاسیک، پاپ، راک، جاز |
| مواد ساخت | چوب، پوست، زه طبیعی | فلز، پلاستیک، مواد ترکیبی |
| گستره‌ی صوتی | ملودیک و احساسی | گسترده و چندسبکی |
| تکنولوژی | سنتی و دستی | صنعتی و الکترونیک |
جمع‌بندی
دنیای سازها، تلفیقی از هنر، علم و فرهنگ است. هر ساز، صدایی دارد که زبان خاص خود را می‌گوید؛ از تنبک و تار ایرانی تا ویولن و پیانو غربی، همه ابزارهایی برای بیان احساسات انسان هستند. امیدواریم در این مقاله به بررسی کامل انواع سازهای ایرانی و خارجی به خوبی پرداخته باشیم.
اگر به دنبال شناخت بهتر موسیقی هستید، یادگیری حتی یکی از این سازها، دروازه‌ای به دنیایی شگفت‌انگیز باز می‌کند. 🎵