انواع ساز های کوبه ای با مثال
انواع سازهای کوبه‌ای 🎵 | راهنمای کامل و جامع آشنایی با دنیای ریتم
ساز کوبه‌ای چیست؟
سازهای کوبه‌ای (Percussion Instruments) یکی از قدیمی‌ترین و بنیادی‌ترین خانواده‌های سازها در موسیقی هستند. این سازها با ضربه، تکان، یا لرزش تولید صدا می‌کنند.
به زبان ساده، هر چیزی که با ضربه صدا بدهد، می‌تواند نوعی ساز کوبه‌ای باشد.
در موسیقی، سازهای کوبه‌ای معمولاً وظیفه‌ی تولید ریتم، ضرب و نگه‌داشتن زمان را بر عهده دارند. اما بسیاری از آن‌ها مانند ماریمبا یا زیلوفون می‌توانند ملودی هم بنوازند.
بیشتر بخوانید : تفاوت بین گیتار کلاسیک و آکوستیک
تقسیم‌بندی سازهای کوبه‌ای
سازهای کوبه‌ای را می‌توان از چند منظر دسته‌بندی کرد:
بر اساس روش تولید صدا
بر اساس کوک‌پذیر بودن (قابل تنظیم یا غیرقابل تنظیم)
بر اساس منطقه‌ی جغرافیایی و فرهنگ موسیقی
در ادامه هر بخش را با جزئیات بررسی می‌کنیم 👇
۱. دسته‌بندی بر اساس روش تولید صدا
۱.۱ سازهای ضربه‌ای (Struck Percussion)
در این نوع سازها با ضربه زدن (با دست، چوب یا چکش) صدا ایجاد می‌شود.
نمونه‌ها:
طبل بزرگ (Bass Drum)
سنج (Cymbal)
تیمپانی (Timpani)
ماریمبا (Marimba)
درام‌ست (Drum Set)
۱.۲ سازهای سایشی (Friction Percussion)
در این نوع، صدا با اصطکاک یا سایش سطح ساز ایجاد می‌شود.
نمونه‌ها:
گلاس هارمونیکا (Glass Harmonica)
بلزهای خاص یا افکت‌دار
۱.۳ سازهای تکان‌دادنی (Shaken Percussion)
در این سازها با تکان دادن بدنه یا دانه‌های درون ساز صدا تولید می‌شود.
نمونه‌ها:
ماراکاس (Maracas)
شِیکر (Shaker)
کاباسا (Cabasa)
۲. سازهای کوبه‌ای کوک‌پذیر و غیرکوک‌پذیر
۲.۱ سازهای کوک‌پذیر (Tuned Percussion)
این سازها می‌توانند نت‌های مشخصی را تولید کنند و برای اجرای ملودی مناسب‌اند.
نمونه‌ها:
زیلوفون (Xylophone)
ماریمبا (Marimba)
ویبر فون (Vibraphone)
تیمپانی (Timpani)
۲.۲ سازهای غیرکوک‌پذیر (Untuned Percussion)
این سازها فقط ریتم و ضرب ایجاد می‌کنند و نت خاصی ندارند.
نمونه‌ها:
طبل‌ها (Drums)
سنج‌ها (Cymbals)
کاخن (Cajón)
دف و دایره (Frame Drum)
۳. سازهای کوبه‌ای در فرهنگ‌های مختلف 🌍
۳.۱ سازهای کوبه‌ای ایرانی
در موسیقی ایرانی، سازهای کوبه‌ای نقش مهمی در همراهی سازهای ملودیک دارند.
مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
تنبک: ساز اصلی کوبه‌ای موسیقی ایرانی، با صدای گرم و متنوع
دف: ساز عرفانی و سنتی که در موسیقی کردی، خراسانی و مذهبی کاربرد دارد
دایره: شبیه دف اما کوچک‌تر و با صدای تیزتر
نقاره: ساز جفتی با دو کاسه‌ی کوچک، مخصوص موسیقی محلی
۳.۲ سازهای کوبه‌ای عربی
در موسیقی عربی و خاورمیانه، سازهای کوبه‌ای رنگ و حال خاصی دارند:
درَبِکِه (Darbuka)
ریِک (Riq)
طبل عربی (Tabla Baladi)
۳.۳ سازهای کوبه‌ای آفریقایی
ریتم در موسیقی آفریقا قلب تپنده‌ی همه چیز است.
نمونه‌ها:
جمبه (Djembe)
کُن‌گا (Conga)
تاکینگ درام (Talking Drum)
۳.۴ سازهای کوبه‌ای غربی
در موسیقی مدرن و ارکسترال غربی، سازهای کوبه‌ای گسترده و متنوع‌اند:
درام‌ست (Drum Set)
اسنیر درام (Snare Drum)
تیمپانی (Timpani)
سنج (Cymbal)
تری‌انگل (Triangle)
۴. سازهای کوبه‌ای در سبک‌های موسیقی
| سبک موسیقی | سازهای کوبه‌ای رایج | توضیح |
|---|---|---|
| کلاسیک | تیمپانی، ترای‌انگل، سنج | برای ایجاد رنگ صوتی و تأکید |
| راک | درام‌ست، طبل، سنج | ستون اصلی ریتم |
| پاپ | درام‌ست، پرکاشن الکترونیک | هماهنگ با ملودی |
| لاتین | کنگا، بونگو، شیکر | ایجاد حس رقص و گرما |
| ایرانی | تنبک، دف، دایره | همراهی سازهای سنتی |
| عربی | دربکه، ریِک | تأکید بر ریتم شرقی |
۵. سازهای کوبه‌ای مدرن و الکترونیک
در دنیای امروز، بسیاری از آهنگ‌سازان از درام‌ماشین‌ها (Drum Machine)، پدهای دیجیتال (Drum Pad) و نمونه‌بردارها (Sampler) استفاده می‌کنند.
برخی از این ابزارها عبارت‌اند از:
Roland TR-808 / TR-909
Akai MPC
Ableton Drum Rack
این ابزارها امکان ساخت بی‌نهایت ریتم و ترکیب صدای سازهای آکوستیک و دیجیتال را فراهم می‌کنند.
نکات کلیدی درباره سازهای کوبه‌ای
نقش اصلی آن‌ها ایجاد ریتم، زمان‌بندی و پویایی در موسیقی است.
نوازنده‌ی کوبه‌ای باید حس ریتم قوی، دقت و هماهنگی با دیگر نوازندگان داشته باشد.
تنوع سازهای کوبه‌ای در جهان بسیار زیاد است؛ از پوست‌دارها گرفته تا فلزی و چوبی.
جمع‌بندی
سازهای کوبه‌ای دنیایی بی‌پایان از ریتم و انرژی هستند. از دف ایرانی تا درام‌ست راک، همه‌ی آن‌ها یک هدف دارند: زنده کردن ضربان موسیقی.
اگر می‌خواهید درک عمیق‌تری از موسیقی پیدا کنید، یادگیری یک ساز کوبه‌ای نقطه‌ی شروع فوق‌العاده‌ای است. 🎶