انواع سازهای زهی 🎻 | معرفی کامل سازهای زهی و تفاوت آن‌ها

ساز زهی چیست؟

سازهای زهی (String Instruments) یکی از قدیمی‌ترین و زیباترین خانواده‌های سازها در موسیقی هستند. در این سازها، صدا از طریق ارتعاش سیم یا زه تولید می‌شود. وقتی زه (سیم) کشیده و سپس نواخته می‌شود، ارتعاش آن در بدنه‌ی ساز تقویت می‌گردد و صدایی گرم، زنده و طنین‌دار به گوش می‌رسد.

به زبان ساده، هر سازی که صدای آن از لرزش سیم‌ها به وجود بیاید، یک ساز زهی است. با ما در موسیقی وحدتی همراه باشید.

بیشتر بخوانید : انواع ساز های بادی با مثال

انواع سازهای زهی

سازهای زهی از نظر روش تولید صدا و نحوه‌ی نواختن به سه گروه اصلی تقسیم می‌شوند:

1. زهی زخمه‌ای (با مضراب یا انگشت)

2. زهی آرشه‌ای (با آرشه نواخته می‌شود)

3. زهی کوبه‌ای (با ضربه بر سیم‌ها نواخته می‌شود)

در ادامه هر گروه را با مثال‌ها و توضیحات کامل بررسی می‌کنیم 👇

۱. سازهای زهی زخمه‌ای (Plucked String Instruments)

در این سازها، سیم‌ها با انگشت یا مضراب به لرزش در می‌آیند.

۱.۱ گیتار (Guitar)

یکی از محبوب‌ترین سازهای زهی زخمه‌ای در جهان است.
ویژگی‌ها:

• دارای ۶ سیم (گاهی بیشتر)

• مناسب برای سبک‌های پاپ، راک، فلامنکو و کلاسیک

• در انواع آکوستیک، الکتریک و کلاسیک موجود است

۱.۲ تار

از سازهای سنتی ایرانی است.
ویژگی‌ها:

• ۶ سیم دارد

• با مضراب نواخته می‌شود

• صدایی لطیف و شرقی دارد

۱.۳ سه‌تار

کوچک‌تر و نرم‌تر از تار است.
با ناخن انگشت نواخته می‌شود و صدایی روحانی و ظریف دارد.

۱.۴ عود (بربط)

ساز زهی شرقی با بدنه‌ای گِرد و بزرگ و دسته‌ی کوتاه.
در موسیقی عربی، ترکی و ایرانی نقش مهمی دارد.

۱.۵ قانون

ساز مثلثی شکل با تعداد زیادی سیم (حدود ۷۲ سیم) که با مضراب فلزی نواخته می‌شود.
در موسیقی سنتی ایرانی و ترکی جایگاه ویژه‌ای دارد.

۱.۶ چنگ (Harp)

از قدیمی‌ترین سازهای جهان با بدنه‌ای بزرگ و سیم‌های متعدد.
در موسیقی کلاسیک و ارکستر سمفونیک استفاده می‌شود.

۲. سازهای زهی آرشه‌ای (Bowed String Instruments)

در این سازها، سیم‌ها با آرشه (چوبی با موهای اسب) به لرزش در می‌آیند.

۲.۱ ویولن (Violin)

شناخته‌شده‌ترین ساز آرشه‌ای جهان است.
ویژگی‌ها:

• محدوده‌ی صدای بالا و درخشان

• نقش اصلی در ارکستر و موسیقی کلاسیک

۲.۲ ویولا (Viola)

شبیه ویولن است اما کمی بزرگ‌تر و صدای بم‌تری دارد.

۲.۳ ویولنسل (Cello)

بزرگ‌تر از ویولا با صدایی گرم و عمیق.
در حالت نشسته نواخته می‌شود و ستون ملودی‌های احساسی در ارکستر است.

۲.۴ کنترباس (Double Bass)

بزرگ‌ترین ساز زهی آرشه‌ای با صدایی بسیار بم.
در موسیقی کلاسیک، جاز و حتی پاپ استفاده می‌شود.

۲.۵ کمانچه

ساز آرشه‌ای ایرانی با صدایی نافذ و احساسی.
در موسیقی ایرانی، کردی و آذری نقش مهمی دارد.

۳. سازهای زهی کوبه‌ای (Struck String Instruments)

در این دسته، سیم‌ها با چکش یا ضربه مستقیم به لرزش در می‌آیند.

۳.۱ پیانو (Piano)

یکی از کامل‌ترین و پرکاربردترین سازهای زهی کوبه‌ای است.
در پیانو، با فشردن کلیدها، چکش‌های کوچکی به سیم‌ها ضربه می‌زنند.
ویژگی‌ها:

• گستره‌ی وسیع صوتی

• مناسب برای تمام سبک‌ها از کلاسیک تا پاپ

۳.۲ سنتور

ساز ایرانی با بدنه‌ای ذوزنقه‌ای شکل و ۷۲ سیم.
با دو مضراب چوبی نواخته می‌شود و صدایی درخشان دارد.

۴. سازهای زهی ایرانی

در موسیقی ایرانی، سازهای زهی تنوع زیادی دارند و در مناطق مختلف کشور به اشکال گوناگون یافت می‌شوند.
مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

۵. تفاوت سازهای زهی از نظر نواختن

۶. نقش سازهای زهی در موسیقی

سازهای زهی به دلیل تنوع در صدا و گستره‌ی وسیع، در همه‌ی سبک‌ها نقش دارند:

• در موسیقی کلاسیک: پایه و ملودی ارکستر

• در موسیقی ایرانی: انتقال احساسات عرفانی

• در جاز و پاپ: ملودی و آکوردهای گرم

• در فولکلور: روایت داستان‌های محلی با سازهای زهی ساده

۷. پیشرفت مدرن در سازهای زهی

با پیشرفت فناوری، سازهای زهی جدیدی ساخته شده‌اند:

• ویولن الکتریک

• گیتار الکتریک

• سنتور دیجیتال

این سازها با آمپلی‌فایر یا نرم‌افزارهای موسیقی به دنیای مدرن وارد شده‌اند و امکان خلق صداهای متنوع‌تری را فراهم کرده‌اند.

جمع‌بندی

سازهای زهی، قلب تپنده‌ی موسیقی هستند. از تار ایرانی تا ویولن کلاسیک، همه‌ی آن‌ها بر پایه‌ی یک اصل مشترک کار می‌کنند: ارتعاش سیم برای بیان احساسات انسانی.

اگر به صدایی لطیف، احساسی و پرعمق علاقه داری، یادگیری یکی از سازهای زهی می‌تواند بهترین انتخاب باشد. 🎶